Myślenie krytyczne – nauka sztuki prawidłowego rozumowania

W różnego rodzaju źródłach, w kontekście procesu rozumowania i podejmowania prawidłowych decyzji, możemy się spotkać z terminem critical thinking. Pojęcie to zazwyczaj jest tłumaczone na polski jako myślenie krytyczne. Ale jak zaraz się okaże to tłumaczenie może niekiedy wprowadzać w błąd, szczególnie osoby, które nie znają rzeczywistego znaczenia tego pojęcia. Bo w całym tym zagadnieniu niekoniecznie chodzi o „krytykowanie” lub krytyczne odnoszenie się do czegokolwiek.

Ale niezależnie od sposobu jak przetłumaczymy ten termin, myślenie krytyczne jest dziedziną nauki, która w wielu krajach, a szczególnie w USA, zdobywa na nowo dużą popularność. Powstaje szereg książek i kursów na ten temat. Wiele uczelni wyższych ma nawet obecnie taki przedmiot w swoim programie kształcenia. Znaczenie nauki critical thinking rośnie – głównie ze względu na olbrzymią praktyczność i uniwersalność tej wiedzy. Chociaż warto tu nadmienić, że sama nauka w tym obszarze ma swoje początki w czasach starożytnych.

Myślenie krytyczne definicja i znaczenie

Critical thinking (myślenie krytyczne) to, mówiąc najprościej, umiejętność racjonalnego podejścia do rzeczywistości. A w szczególności celem myślenia krytycznego jest realistyczna ocena procesu rozumowania.

Brzmi bardzo poważnie. Ale tak naprawdę chodzi o bardzo proste i przyziemne sprawy, jak na przykład dokonywanie prawidłowej, logicznej oceny różnych informacji; lub weryfikację i testowanie poprawności usłyszanych opinii czy też pojawiających się pomysłów i rozwiązań.

Oczywiście w całej sztuce myślenia krytycznego chodzi również o kształtowanie umiejętności wybierania najlepszych rozwiązań i dokonywanie słusznych wyborów w oparciu o racjonalne przesłanki. Co jest też celem nadrzędnym wobec wcześniej opisanych zabiegów oceniających.

Czyli przekładając całą ideę myślenia krytycznego na aspekty praktyczne, to w dużej mierzy chodzi tu o niepopełnianie błędów w rozumowaniu i podejmowanych decyzjach. Nauka critical thinking wskazuje po prostu jak to robić.

Na marginesie jeszcze zauważę, że to co nazywane jest w innych krajach critical thinking  u nas przyjmuje się opisywać w wielu aspektach jako ogólnie rozumianą umiejętność analitycznego myślenia. Jednakże zgodnie z teorią myślenia krytycznego, analityczne myślenie jest zaledwie jedną ze składowych omawianego pojęcia critical thinkning. Ale z drugiej strony rozpisywanie się nad poprawnymi delicjami nie jest tutaj moim celem. Przejdźmy zatem do konkretów.

Sztuka prawidłowego rozumowania

Wspomniałem przed chwilą hasło „realistyczna ocena” jako element charakteryzujący prawidłowe rozumowanie w myśl definicji critical thinking. Tak więc teraz zastanówmy się, czym właściwie ona jest i co ją cechuje.

Zatem realistyczna ocena to taka, która następuje z wykorzystaniem licznych pytań i logicznej interpretacji odpowiedzi na nie. Jest to ocena, która jest dokonywana w sposób ustrukturyzowany, a w szczególności nie jest ona efektem bylejakości w myśleniu. W tym też nie jest efektem pochopnych wniosków i błędów w rozumowaniu. Lecz jest to ocena pełna – uwzględniająca odmienne podejścia, argumenty i dowody.

Jest to także ocena licząca się z popełnieniem błędu lub tez zmianą stanowiska – szczególnie gdy pojawią się nowe dane bądź fakty, które taką zmianę wymuszą.

Critical thinking jest to w końcu świadomie wybieranie najlepszego rozwiązania dla zadanego problemu. Jest to wybór z pominięciem czynników emocjonalnych i tak zwanego myślenia automatycznego.

Ale myślenie krytyczne może być rozumiane jeszcze szerzej. W innym swoim wpisie przytaczam 10 zasad myślenia krytycznego wg Bertranda Russell’a, które według wielu odzwierciedlają ideę liberalizmu intelektualnego. To bardzo ciekawa lista i warta poznania.

Nauka myślenia krytycznego – szkolenie z umiejętności analitycznego myślenia

Szerzej o myśleniu krytycznym, poszczególnych jego aspektach i praktycznych technikach mówię w moim szkoleniu online – Kurs Analitycznego Myślenia. Bo jak już to zostało powiedziane myślenie krytyczne jest ścisłe powiązane z tym, co u nas nazywamy częściej analitycznym myśleniem.

Warto poznać i zrozumieć ideę krytyczne myślenia, bo pomaga ono zrozumieć świat. I jakkolwiek dziwnie i ogólnikowo to brzmi – jest w tym sporo prawdy. A sama umiejętność krytycznego myślenia jest bardzo uniwersalna i przydatna na wielu płaszczyznach życia.