16 nawyków skutecznego rozwiązywania problemów

Sztuka rozwiązywania problemów to nie proste schematy, których można nauczyć się na kursach. Bo tam zwykle można poznać tylko wybrane praktyki, które zwiększają szanse na znalezienie prawidłowego rozwiązania. Ale niestety większość z tego, co tam usłyszymy, to będzie wiedza akademicka, którą niejednokrotnie trudno przełożyć na złożoną praktykę biznesową.

Inteligentne rozwiązywanie problemów

Problemy przed jakimi stajemy w życiu zawodowym bywają bardzo nietypowe. Nierzadko są unikalne po kątem swojej specyfiki. Dotyczą także zupełnie nowych obszarów, z którymi nie mieliśmy dotąd styczności. Dlatego nie da się do nich zaprząc standardowych metod z repertuaru „problem-solving”. Co należy zatem wtedy zrobić?

Moim zdaniem należy odejść od schematów a postawić na poprawne rozumowanie. A w tym także postawić na uniwersalne nawyki. Czyli wykorzystać skuteczne sposoby podchodzenia do trudnych zadań, które ułatwiają radzenie sobie z pojawiającymi się wyzwaniami. Bo to właśnie nastawienie wobec pojawiających się problemów ma w wielu przypadkach decydujące znaczenie w znalezieniu sposobów na ich rozwiązanie.

Taki zbiór uniwersalnych nawyków został swego czasu szerszej opisany przez niejakiego Arthura Lewisa Costa. Stworzył on koncepcję 16 nawyków, sposobów myślenia i postaw, które ułatwiają radzenie sobie z nietypowymi sytuacjami. Lista tych nawyków pomaga również zmagać się z problemami, dla których trudno znaleźć szybko rozwiązanie. To jest z problemami, przed którymi stajemy zwykle po raz pierwszy i kompletnie nie wiemy, jak się do nich zabrać.

„The 16 Habits Of Mind” według Arthura L. Costa.

Szerzej na temat całej tej koncepcji możesz przeczytać w jego opracowaniu (oto link: https://www.habitsofmindinstitute.org/about-us/hear-art/ ). Poniżej zamieszczam streszczenie najważniejszych zasad tego podejścia wraz z krótkim komentarzem.  

Zapewne specjaliści od coachingu całą tą koncepcję pana Costy mogliby przerobić na wielodniowe szkolenie, wzbogacone o dodatkową teorię oraz przykłady z życia.

Jednakże mnie najbardziej uderza prostota tej listy. Nie ma w niej praktycznie nic odkrywczego ani zaskakującego. Najcenniejsze jest tutaj chyba umiejętne zebranie najważniejszych elementów wpływających na inteligentne rozwiązywanie problemów i połączenie ich w jedną koncepcję.

Całą lista 16 nawyków to jasne sformułowania i wskazówki, które się po prostu sprawdzają w życiu. Łatwo można je sobie wydrukować (możesz pobrać tutaj ich wizualizację w formacie PDF – w języku angielskim) i potem szybko do nich wracać – celem utrwalenia.

Bo od samego ich przeczytania oczywiście nic się jeszcze zmieni w twoim zachowaniu. Dopiero późniejsze zastanowienie się nad ich ideą, zapamiętanie ich oraz przekształcanie w nawyki będzie przynosiło pozytywne rezultaty.    

Wiele z opisanych poniżej idei oraz metod bardziej szczegółowo omawiam w moim Kursie Analitycznego Myślenia. Jeżeli zainteresował Cię ten temat i szukasz sprawdzonych metod analizy oraz technik rozwiązywania problemów to na pewno znajdziesz je w moim szkoleniu.

Nawyki ułatwiające rozwiązywanie problemów – na podstawie „The 16 Habits Of Mind”

1. Nieustępliwość.

Mowa tu o wytrwałości w dążeniu do znalezienia finalnego sposoby poradzenia sobie z problemem i wdrożenia rozwiązania. Jak wiadomo wiele osób odznacza się słomianym zapałem. To znaczy, że po początkowym entuzjazmie związanym z nowym wyzwaniem, ich chęci do jego finalnego zrealizowania szybko słabną.

Zwykle zapał słabnie, kiedy pojawiają się pierwsze trudniejsze przeszkody. Natomiast cała sztuka polega na tym, aby jednak utrzymać koncentrację. Nie poddawać się, nawet kiedy nie widzi się żadnego drogi wyjścia. Należy szukać dalej. Próbować innych rozwiązań. Trzymać się usystematyzowanych metod analiz, które pozwalają przezwyciężyć pojawiające się niepowodzenia. Nie zawsze się uda, ale przynajmniej będzie się w innym miejscu i z inną wiedzą.

2. Rozwaga.

Klasyczna zasada: „najpierw pomyśl, potem działaj”. Impulsywne zachowania mogą przynieść więcej szkód niż pożytku. Pewne sposoby zachowania (reakcji) wręcz narzucają się w określonych przypadkach. Ale to nie oznacza, że są one tymi najlepszymi. Szczególnie wtedy, gdy nie poświeciło się wystarczająco dużo czasu na zbadanie istoty problemu i jego pełnym zrozumieniu.

3. Słuchanie ze zrozumieniem oraz empatia.

Nie jesteśmy w stanie poradzić sobie ze wszystkimi problemami sami. Potrzebujemy pomocy innych. Ale tą pomoc należy też umieć zdobywać. A tu przydaje się właśnie zdolność aktywnego słuchania. I nie łódź się – na 99% nie masz jej do końca opanowanej (tylko ci się wydaje, że masz).

4. Elastyczne myślenie.

Najlepsze rozwiązanie w danym momencie, niekoniecznie może się takim okazać następnego dnia. Cały czas docierają do nas nowe dane. Musimy je umiejętnie analizować oraz dostosowywać do nich nasze decyzje. Błędem jest pozostawanie w raz podjętej decyzji, gdy nowo napływające informacje zaczynają je podważać. Natomiast wielką umiejętnością jest zdolność spojrzenie na dany problem w inny sposób, z nowej perspektywy.

5. Myślenie o sposobie w jaki myślimy.

Chodzi tu o budowę pewnej świadomości naszego procesu myślowego. Upewnianie się, czy na pewno jest on rzetelny, zaplanowany. I czy przypadkiem nie wpadamy w jakieś pułapki poznawcze.

6. Dążenie do dokładności i precyzji.

Za wieloma błędami stoi zwykłe niedbalstwo. Zamiast poświęcić więcej czasu na dokładne obliczenia, przechodzi się od razu do budowania wniosków. Warto natomiast sprawdzać swoje dane, weryfikować je i próbować dostrzec w nich to, co na pozór jest niewidoczne. Poprawiać i ulepszać.

7. Kwestionowanie i definiowanie problemu.

Postawiony przed nami problem niekoniecznie jest nim w istocie. A umiejętność zadawania odpowiednich pytań może nam pomóc nakierować rozmowę na słuszny tor – czyli na określenie rzeczywistego problemu, nad którym warto się pochylić.   

8. Wykorzystanie raz zdobytej wiedzy do nowych sytuacji.

Umiejętność tworzenia analogii oraz odwoływanie się do zdobytych doświadczeń jest metodą na uproszczenie sobie danego problemu. Bo niekoniecznie wszystkie sytuacje, z którymi mamy do czynienia są wyjątkowe i nie miały miejsca wcześniej. W przypadku tej umiejętności bardzo szybko widać, czy ktoś uczył się pamięciowo, czy też poprzez zrozumienie.  

9. Zrozumiały sposób myślenia oraz komunikacji.

To co się dzieje w naszej głowie podczas myślenia przypomina nierzadko chaos i gonitwę myśli. Stres, złożoność problemu, sprzeczne i rozproszone informacje sprawiają, że rozwiązywanie problemów może sporo namieszać w głowie. Rzadziej jest to jakiś schematyczny proces przejścia ze stanu A do stanu B. Ale nie oznacza to, że w taki nieuporządkowany sposób te nasze myśli musimy przekazywać innym. Musimy być zrozumiali, tzn. powinniśmy starać się: tłumaczyć, definiować pojęcia, którymi się posługujemy, podawać przykłady, itd.

10. Zbieranie danych wszystkimi zmysłami.

Innymi słowy, pozostaw otwarty umysł na nowe doświadczenia. Aby czerpać więcej informacji z otaczającego świata.

11. Wyobraźnia, kreatywność, innowacja.

To można tłumaczyć na różne sposoby. Ale w moim odczuciu chodzi tutaj o patrzenie na świat w inny sposób niż inni to robią i zauważanie rzeczy, których inni nie zauważają. Proste, czyż nie? ;)

12. Odpowiadanie podziwem i pokorą.

To postawa jaką warto kształtować wobec „świata” i napotykanych problemów. Z jednej strony powinniśmy być ciekawi i zdumieni jego złożonością, a z drugiej świadomi swojej niewiedzy.

13. Akceptowanie kontrolowanego ryzyka.

Każde działanie pociąga za sobą ryzyko. Nie da się go uniknąć, można je jedynie zmniejszyć. Nawet nicnierobienie jest decyzją, która obarczona jest ryzykiem. Tracimy w końcu wtedy szanse, które się pojawiają.

Należy uczyć się radzić sobie z ryzykiem. Umiejętnie biorąc na siebie odpowiedzialność, sprawiamy, że coraz bardziej śmielej będziemy podchodzili do kolejnych wyzwań.

14. Dostrzeganie humoru.

Żartowanie to też jedna z form myślenia abstrakcyjnego. Humor pomaga wykrywać absurdy oraz ironię sytuacji. A to się przydaje.

15. Myślenie współzależne.

Pracuj zespołowo i ucz się uczyć od innych.

16. Ucz się nieustannie.

Tego punktu chyba nie trzeba komentować.

Czy powyższa lista jest pełna? Oczywiście, że nie. Nie ma prostych recept na wszystko. A tym bardziej na rozwiązywanie problemów. Ale ta lista 16 nawyków i postaw z pewnością może stanowić punkt startowy do rozwoju umiejętności radzenia sobie z trudnymi zadaniami i problemami.

Ale jak wspomniałem – nie wystarczy jej tylko raz przeczytać. Warto ją szerzej przeanalizować i zapoznać się z całym opracowaniem tej koncepcji.

Polecam także uwadze mój inny wpis o zbliżonej tematyce: Myślenie krytyczne – 10 zasad critical thinking. Znajdziesz tam więcej wskazówek na temat poprawnego rozumowania opracowanych przez Bertranda Russell’a.