Mapa myśli – opis narzędzia, sposoby pracy, przykłady

Mapa myśli to narzędzie multi-funkcjonalne, a przy tym niezmiernie proste w użyciu. Wokół mapy myśli powstała obszerna otoczka teoretyczna, która szczegółowo omawia idee jej powstania i wylicza liczne jej zalety.

Aby promować to rozwiązanie przeprowadzono nawet szereg badań i eksperymentów, których zadaniem było potwierdzenie pozytywnego wpływu, jaki daje wykorzystywanie mapy myśli w nauce i pracy. Gdyby chcieć ująć te wszystkie analizy w paru słowach, można by powiedzieć, że: wykorzystywanie mapy myśli przyczynia się do aktywizacji obu półkul mózgowych, co przekłada się na większą kreatywność myślenia, łatwiejsze kojarzenie faktów oraz zapamiętywanie. Brzmi wspaniale, czyż nie?

Ale celem tego wpisu nie jest rozpisywanie się nad zaletami tego narzędzia, tylko spojrzenie na nie z nieco bardziej praktycznej strony. W moim odczuciu ma ono wielki potencjał, ale niestety w małym stopniu jest on  wykorzystywany. Z jednej strony wynika to z jeszcze małej znajomości tej metodyki, a z drugiej strony z pewnych zakorzenionych wśród niektórych osób nawyków, w tym niechęci do testowania nowych narzędzi i zmieniania dotychczasowego stylu pracy.

Poprowadzenie konstruktywnego spotkania biznesowego jest rzeczą niezmiernie trudną. Większość z czytelników z pewnością spotkała się sytuacją, kiedy uczestnicząc w niby ważnym spotkaniu, w pewnym momencie zauważało, że przypomina ono bardziej Hyde park, a nie miejsce, gdzie mają być podjęte konkretne ustalenia lub znalezione rozwiązanie na zaistniały problem. Skakanie z tematu na temat, nieustanne wtrącenia, niczemu nie służące wywody, luźne dowcipy i plotki, powierzchowność dyskusji – to tylko nieliczne z czynników, które sprawiają, że zamiast wykorzystywania potencjału zebranych osób podczas wielu spotkań marnuje się tylko czas. A można temu w łatwy sposób zapobiec.

Jedną z metod, aby sprawnie i owocnie przeprowadzić spotkanie jest dokładne zaplanowanie jego przebiegu. Kolejnym udoskonaleniem tej metody jest wykorzystywanie dedykowanego narzędzia wspomagającego pracę – którym może być właśnie mapa myśli.

Jak już wspomniałem na początku, jedną z największych jej zalet jest prosta – wystarczy raz spojrzeć na przykład mapy myśli i po chwili można już samodzielnie przystąpić do opracowania własnej. Do jej stworzenia nie potrzebne są żadne kursy czy podręczniki. Podstawy jej przygotowania można streścić w paru punktach.

Podstawowe zasady tworzeni mapy myśli

• w centralnej części mapy umieść główne słowo kluczowe (ideę, problem badawczy, cel biznesowy, temat), a następnie je zwizualizuj przy pomocy kolorowego rysunku – może to być nawet bardzo prosty schemat lub symbol;
• od głównego słowa kluczowego wyprowadź promieniście łuki (proste linie są mniej atrakcyjne dla wzroku) prowadzące do powiązanych słów kluczowych. Tak jak wcześniej mogą to być same wyrazy lub tekst i rysunek;
• od tych słów mogą być poprowadzone kolejne powiązania do kolejnych słów kluczowych, itd…, itd…Każda z podgałęzi może rozwijać się w różnym stopniu.
• wybrane luźne słowa-skojarzenia, fakty, pomysły, mogą być zapisane najpierw na mapie i tak pozostawione, a dopiero pod koniec prac mogą zostać powiązane z innymi elementami

Generalnie schemat powstałej mapy ma odzwierciedlać sposób myślenia – od ogółu do szczegółów. Z każdym jej elementów tworzone są kolejne skojarzenia, przez co przechodzi się w głąb problemu i wszystkie jego aspekty są rozkładane na czynniki pierwsze. Finalnie otrzymuje się pełen obraz, który pozwala dostrzec istotę badanego problemu.

Nie ma narzuconych sztywnych ram tworzenia map myśli. Wręcz przeciwnie. Zalecane jest nawet, aby wypracować sobie własny styl jej tworzenia. W ten sposób może stać się ona bardziej uniwersalna i funkcjonalna.

Istnieje szereg technik poprawiających aspekty wizualnie mapy. Ich zastosowanie przyczynia się do zwiększenia jej czytelności oraz pozwala na uwypuklenie wybranych kluczowych informacji, które się na niej znajdują.

Techniki zwiększające czytelność mapy myśli

• Kolory – pozwalają na kategoryzowanie lub wyróżnianie elementów. Wskazane jest używanie przynajmniej kilku barw– dzięki temu efekt prac nie będzie przypominał rutynowych schematów i diagramów tworzonych na co dzień w firmie.
• Wielkość i styl czcionki/ grubość linii– to kolejne sposoby na uatrakcyjnienie, a z drugiej strony na uporządkowanie struktury mapy. Im ważniejsze słowa kluczowe (im bliżej jej centrum), tym większa czcionka i „grubsze” gałęzie między nimi i na odwrót.
• Połączenia – poszczególne elementy mogą być łączone na rozmaite sposoby: linią przerywaną, zygzakiem, strzałkami, falami.
• Rysunki, wizualizacje, symbole – odgrywają kluczową rolę w mapie myśli. Bo nie chodzi w niej tylko o zapełnienie strony słowami i kreskami. Jeden rysunek potrafi zastąpić dziesiątki słów, przykuwa uwagę i łatwiej zapada w pamięć.
• Numerowanie – przypadkowy na początku porządek wpisów można na końcu uporządkować wg. kolejności lub poprzez stosowane oznaczenia nadać priorytety – od elementów najważniejszych do mniej ważnych.
• Podkreślenia, obrysowywania, tło – to przykładowe sposoby mające na celu zaznaczenie ważniejszych elementów znajdujących się na dalszych odgałęzieniach
• Grupowanie – łączenie w zbiory słów kluczowych z sąsiednich podgałęzi.
• Odesłania – nie wszystko można zapisać na jednej stronie, w niektórych przypadkach należy umieścić odnośnik do oddzielnych dokumentów.

Zobacz więcej grafik – Przykłady map myśli – dziesiątki rysunków

Podczas tworzenia mapy myśli duże znaczenie odgrywa estetyka – każde słowo powinno być wpisywane czytelnie, a wszystkie powiązane słowa kluczowe znajdować się w podobnym odstępie od słowa nadrzędnego. Dzięki tym zabiegom końcowy efekt stanie się bardziej przejrzysty i zrozumiały dla odbiorców.

Co zyskujemy dzięki mapie myśli w praktyce?

1) Mapa myśli pozwala na niebywałą oszczędność czasu, zamiast obszernych wywodach, z których tworzy się nie mniejsze notatki, bazuje się wyłącznie na słowach kluczowych – ich wzajemne powiązania tworzą całą historię. Jedna kartka A4 z mapą myśli może spokojnie zastąpić trzy strony zapisane od góry do dołu tekstem.

2) Sposób jej powstawania samoistnie angażuje wszystkich uczestników spotkania, pobudza do myślenia, kojarzenia, znajdowania powiązań, które w normalnych warunkach pracy trudno byłoby wychwycić.

3) Koncentracja na głównym problemie i jego rozwiązaniu. Praktycznie niemożliwe jest, aby spotkanie „poszło” w zupełnie innym kierunku niż się tego oczekiwało. Przy tradycyjnych spotkaniach wystarczy jeden większy „mówca”, aby przejąć dyskusję i skierować ją w sobie tylko znanym kierunku.

4) Zastosowanie mapy myśli sprawia, że praca w zespole nie ulega zapętleniu i nie powraca się przypadkowo do zagadnień już omawianych. W końcu wszystko, co dotychczas zostało mówione znajdują się na grafie.

5) Nadanie tempa prac – podczas spotkania mapa ma być systematycznie zapełniana. Jeżeli tak nie jest, to znaczy, że dyskusja poszła w zupełnie złym kierunku – co jest oczywistym błędem. Ten, kto zabiera głos powinien to robić w celu dodania nowego elementu do mapy, ewentualnie, aby zgłosić uwagę do już istniejącego.

Kliknij – Zobacz galerię map myśli – ręcznie rysowane

Mapa myśli to narzędzie, które sprawdza się w wielu sytuacjach, np. podczas:

• prac nad wdrożeniem nowego produktu,
• planowania nowej kampanii marketingowej,
• przygotowywania badania marketingowego (cele badawcze i hipotezy),
• optymalizacji procesów biznesowych,
• definiowania założeń lub ryzyk projektu,
• tworzenia strategii,
• „burzy mózgów”,
• opracowywania specyfikacji biznesowej nowej aplikacji, która ma być wdrożona

Mapę myśli można tworzyć na własny użytek lub też traktować jako metodę na udoskonalenie pracy zespołowej. Można ją rysować na kartce papieru lub flipcharcie przy użyciu flamastrów lub tez wykorzystać jedną z wielu dostępnych obecnie na rynku aplikacji. Do najbardziej znanego oprogramowania wspomagającego tworzenie map myśli zaliczają się m.in.: coggle , freemind,  freeplanet, mindmup

Nieco bardziej zaawansowanymi narzędziami (a przy tym płatnymi) są z kolei: MindManager, iMindMap

Źródła grafik: 1, 2